معادن یکی از تاثیرگذارترین عواملی است که موجب رونق اقتصادی کشورهای مختلف میشود. در حال حاضر بسیاری از کشورها در جهان تنها متکی به درآمد معادن خود هستند و به تعبیری اقتصاد آنها به معادن وابسته است.
کشور ما نیز از این لحاظ بسیار غنی است. وجود معادن متعدد که به صورت خصوصی و دولتی اداره میشوند زمینه تامین بسیار از نیازهای داخلی و حتی صادرات را فراهم کرده است. معادن نیز مانند همه صنایع و مشاغل احتمال بروز اختلاف و درگیری در آن وجود دارد و حتی نیازمند ارزیابیهایی به صورت رسمی است که کارشناس رسمی دادگستری معادن این امور را بر عهده دارد.
در حال حاضر برای برنامه ریزی در خصوص استخراج از معادن، حل اختلاف ها، خرید و فروش و برآورد میزان ذخیره معادن مختلف از کارشناس دادگستری معادن استفاده میشود. در این یادداشت ابتدا توضیحاتی در خصوص معادن خواهیم داشت و سپس شیوه و لزوم ارزیابی کارشناس را شرح خواهم داد.
دسته بندیهای مختلفی از انواع معادن ارائه شده است. معادن کوچک، معادن بزرگ، معادن زغالی و غیر زغالی و یا معروف ترین دسته بندی معادن سطحی و یا زیر زمینی. معروفترین معادن جهان متعلق به فلزات گرانبها هستند مانند معدن الماس کیمبرلی و یا معدن طلای کارگورلی. در کنار این معادن، معادن مختلف سنگ و کانیهای هستند که حاوی سنگهای گرانبهایی چون سنگهای آذرین و سنگهای دگرگون شده اشاره کرد. سنگهایی مانند مرمر، گرانیت و ترواورتن، سنگهای آهکی و غیره از معادن استخراج میشوند.
اما ارزیابی کارشناس رسمی معادن به چه معناست؟ ارزیابی به دلایل مختلفتی صورت میگیرد که بعضی از این دلایل را در این مقاله و مواردی در خصوص تعیین قیمت را در یادداشت دیگری بررسی خواهیم کرد.
ارزیابی جهت شناسایی مواد معدنی معمول ترین نوع ارزیابی به حساب میآید. معمولا محلهایی که دارای معادن غنی فلزات، سنگ، اورانیوم و غیره هستند دارای نشانههایی هستند که متخصصان به راحتی میتوانند متوجه آن شوند. البته در مورادی چون معادن طلا و الماس ممکن است گزارشات و حوادثی زمینه کشف معدن را فراهم کند. اما به هر وجه پس از اینکه شناسایی معدن انجام شد، کارشناس معادن اقدام به برآورد میزان و نوع ذخایر آن میکند.
میزان ذخایر را در مقاله دیگری توضیح خواهیم داد. اما برآورد نوع معدن معمولا با استفاده از نمونه برداریها و تخمینهایی صورت میگیرد.
دلیل دیگر ارزیابی مشخص نمودن عیار ذخایر معدنی است. چه در فلزات و چه در سنگها کیفیت و عیار اهمیت بسیار زیادی دارد. در بسیاری از موارد معادن به دلیل درجه خلوص سنگهایش قابل بهره برداری نیستند. برای مثال فرض کنید با یک معدن مس روبرو هستیم. در صورتی که نتوان جداسازی را انجام داد و میزان مس در معدن پایین باشد، حتی اگر با یک ذخیره بسیار زیاد هم روبرو باشیم امکان بهرهبرداری وجود نخواهد داشت. در حال حاضر بسیاری از افراد بدون در نظر گرفتن این موضوع ممکن هزینه زیادی نیز در معادن مختلف کنند اما بعدا متوجه مشکلات موجود شوند.
ارزیابی دیگر کارشناس در مورادی صورت میگیرد که نوع معدن تغییر میکند. برای مثال فرض کنید در فرآیند استخراج آهن با یک ذخیره مس روبرو شویم. در این خصوص نیز مسائل چندی بروز میکند از برآورد میزان ذخایر تا تجهیزات لازم برای استخراج از معدن جدید و برآورد هزینههای آتی.
به طور کلی مواردی تعیین ارزش معادن بسته به چند متغیر اساسی است. اول میزان ذخیره، دوم قابلیت برداشت، شیوه برداشت، دسترسی یا عدم دسترسی به راهها و امکانات، در دسترس بودن صنایع تبدیلی و نوع معدن.
کارشناس رسمی دادگستری معادن در مورادی چون خرید و فروش معادن و مزایده و حتی برای ارائه آمارهای رسمی اقدام به ارزشگذاری میکند. بسیاری از معادن برای بهرهبرداری نیازمند حفر های بسیار زیادی هستند که معمولا به معادن زیر زمینی شهرت دارند. کارشناس مذکور باید به صرفه بودن این عمل را ارزیابی کند.
و حتی ممکن است در مورادی معادنی در کوهها کشف شوند اما امکان حمل و نقل و انتقال تجهیزات وجود نداشته باشد و کارشناس معادن با ارزیابی ارزش معدن یک نسبت سنجی بین هزینه و فایده خواهد کرد.

صلاحیتهای کارشناس رسمی دادگستری رشته معادن
کارشناس رسمی دادگستری رشته معادن پس از قبولی در آزمون کارشناس رسمی دادگستری و اخذ پروانه میتواند فعالیتهای خود را در این حوزه گسترش دهد. افرادی که به عنوان کارشناس رسمی دادگستری در رشته معادن انتخاب میشوند باید دارای صلاحیتهایی باشند. طبق صلاحیتهای به دست آورده، افراد کارشناس در مواقعی که نیاز به نظریه کارشناسی باشد، صاحب نظر بوده و با اظهار نظر در خصوص پروندههای مربو ط به رشته معادن باعث پیشرفت وتسریع در روند پرونده خواهند شد.
از جمله صلاحیتهای کارشناس معدن که به عنوان کارشناس دادگستری منتخب میشود میتوان به آشنایی و تسلط داشتن به مراحل مختلف اکتشاف و بهره برداری معادن، توانایی بررسی فنی معادن، توانایی برآورد هزینه استخراج از معدن، برآورد هزینه سود معدن، برآورد خسارتهای تخریب معدن، برآورد خسارات مالی معدن، بهره برداری معادن رو باز، بهره برداری و برآورد سود معادن زیر زمینی، تعیین اجاره بها و اجرت المثل معادن، تعیین حق الامتیاز در امور مربوط به اکتشاف و استخراج از معادن، رسیدگی به اختلافات بین کارفرمایان و کارگران معادن، رسیدگی به اختلافات بین پیمانکاران و مشاوران و کارکنان معادن، کانه آرایی و فناوری معادن اشاره کرد.
شرح صلاحیتهای کارشناس رسمی دادگستری رشته معادن
کارشناسان دادگستری در رشتههای مختلف فعالیت داشته و با نظرات کارشناسی و دقیق خود به روند رسیدگی به شکایات و اختلافات کمک میکنند.
تعداد زیادی از پروندههای حقوقی در حال جریان در دادگستری کل کشور، مربوط به پروندههای مربوط به امور معادن میباشد.
شاکیان این پروندهها افراد حقیقی و حقوقی مختلف بوده که برای طلب خسارت و یا سلب صلاحیت معدن دار و یا اختلافات مختلف و غیره در دادگاه شکایت کردهاند.
بخشنامهها و قوانین مدونی برای اکتشاف و استخراج از معادن تهیه و تنظیم شده است، اگر معدن دار، پیمانکار و یا کارفرمایی خلاف مقررات عمل نماید و یا مرتکب خلافی در این زمینه شود و شاکیان خصوصی و یا دولتی از وی شکایت نمایند، نظر کارشناس رسمی رشته معادن برای اینگونه پروندهها ضروری میباشد.
به عنوان مثال قاضی برای تأیید و یا سلب صلاحیت پیمانکار نظر کارشناس رسمی دادگستری رشته معادن را جویا میشود و کارشناس رشته معادن پس از بررسیهای لازم و بازدید از معدن نظر خود را اعلام نموده و به صدور حکم نهایی توسط قاضی کمک میکند.
در برخی موارد مانند تعیین محدوده اکتشاف، تعیین محدوده استخراج، تعیین محدودهی آزاد نظر کارشناس رسمی رشته امور مربوط به مهندسی معادن الزامی میباشد.
اگر افرادی خواهان اجاره کردن معدنی از صاحب معدن باشد، برای تعیین اجاره بها به کارشناس دادگستری در رشته معدن میتوانند مراجعه نمایند.
در برخی موارد معادنی دچار بحران شده و خسارات جانی و مالی بسیاری را به بار میآورند، برای تعیین عمدی بودن یا سهوی بودن ماجرا، برای تعیین و میزان خسارت ناشی از تخریب و یا استخراج بیش ازحد و یا اکتشاف و استخراج غیر اصولی، جویا شدن از نظر کارشناس رسمی دادگستری رشته معادن ضروری میباشد.
برای بررسی کیفیت مواد استخراج شده از معدن، برآورد هزینهی استخراج و اکتشاف، برآورد هزینهی تولید و فرآوری میتوان از نظر کارشناس دادگستری مهندسی معدن بهره لازم را برد.
برای تعیین سود شرکایی که به دادگاه مراجعه نمودهاند، از اکتشاف و استخراج معدن میتوان از نظر کارشناسی، کارشناس مهندسی معدن بهره برد.
معرفی مشخصات ، صلاحیتهای
کارشناس رسمی دادگستری رشته امور معادن
• کارشناسی در امر اکتشاف و بهربرداری معدن
• امور مربوط به اکتشاف معادن
• زمین شناسی
• بهره برداری از معادن
• برآورد تعیین خسارت در معادن
• ارزیابی معادن
• استخراج معادن روباز
• نقشه برداری از عملیات داخلی و تعیین حدود معادن
معدن ها بخش عمده ای از ارزشها و ثروتهای هر کشوری به حساب میآیند دسترسی به معادن و اکتشاف و بهره برداری از معادن با تکیه بر علم روز نهایتا منجر به درآمد و بهره و سود مالی می شود . افرادی که معادن را شناسایی میکنند ، متخصصین معادن با توجه به علم زمین شناسی محل های وجود معادن را بررسی می کنند و بر اساس شواهد امر معادن را شناسایی میکنند . این علم و صنعت ناشی از بهره برداری از معادن منجر به این شده است که رشته ای تحت عنوان کارشناس رسمی دادگستری امور معادن شکل بگیرد ، این کارشناسان علاوه بر کارشناسی در امر اکتشاف و بهره برداری معدن به مباحث مربوط به اکتشاف از بعد زمین شناسی معادن نیز می پردازند. بهره برداری از معادن و اختلاف بین بهره برداران یا شرکاء را کارشناسان هستند که اظهار نظر می کنند ، یا برآورد خسارت های وارد شده در معادن چه به لحاظ جانی مالی و مسئولیت های مدنی و همچنین خسارت های وارد شده به خود معدن و تجهیزات آن را کارشناسان برآورد می کنند . حتی ارزش یک معدن پس از شناخت آن در مرحله اکتشاف یا استخراج را هم این کارشناسان باید توان ارزیابی و محاسبه آن را داشته باشند. معادن با توجه به نوع بهره برداری آنها به زیر زمینی یا روباز تقسیم می شوند محصولات زیرزمینی را به انواع و اقسام مواد کانی اشاره کرد یا معادن روباز معادن استخراج سنگ برآورد معدن ها به لحاظ ذخیره موجود یا عملیات داخلی و تعیین حدود معدن با استفاده از امکانات نقشه برداری و دوربین های نقشه برداری یکی از توانمندی های است که باید کارشناسان معدن داشته باشند . تمامی معادن پس از شناخت آن در مرحله اکتشاف با توجه به نیاز آنها به حمایت دولت نیازمند ، ارزیابی دقیق از بهره آن معدن به لحاظ ذخیره موجود و محاسبات علمی که انجام میشود دارند . پس از انجام محاسبات علمی و تعیین بهره و ارزش معادن دولتها می توانند سرمایه گذاری کنند یا از بهره برداران معادن حمایت بکنند پس این امر بسیار مهمی است که کارشناسان امور معادن برعهده دارند. تسلط به نرم افزار ها و مباحث روز معادن میتواند به کمک این کارشناسان بیاید .
دستمزد کارشناسان عضو مرکز وکلا، کارشناسان رسمی و مشاوران خانواده و کانون کارشناسان رسمی دادگستری بر اساس مصوبه حقالزحمه کارشناسی تحت عنوان تعرفه دستمزد کارشناسان رسمی دادگستری توسط قوه قضاییه تصویب و ابلاغ می گردد.
کارشناسان رسمی دادگستری